Overgang nog steeds omgeven door misverstanden

Algemene grote onwetendheid over de overgang

Nederland loopt wereldwijd achter in de mate waarin rekening wordt gehouden met vrouwen in het arbeidsproces. Daarin spelen vele factoren een rol, waaronder verschillen in man-vrouw-positie, framing van de overgang als hormoonkwestie, en in het algemeen grote onwetendheid over de overgang, bij zowel vrouwen als werkgevers.

​Zeker, er is langzamerhand iets aan het veranderen als het gaat om het onderwerp ‘overgang en werk’.

Maar volgens Saron Petronilia, als expert geïnterviewd door Jessica Maas, gaat de verandering langzaam.

Haar betoog klinkt af en toe bijna cynisch, constateert Jessica Maas, maar toch blijft Saron zich volop bezighouden met het onderwerp – vanwaar die vasthoudendheid?

Positie van vrouwen

Dat heeft te maken met haar journalistieke achtergrond, gecombineerd met een levenslange belangstelling voor ingewikkelde kwesties, vertelt Saron in het interview. Kwesties die vaak te maken hadden en hebben met de (ongelijke) positie van vrouwen in onze samenleving. Kwesties waar moeilijk over gesproken of geschreven kon worden, terwijl ze van groot maatschappelijk belang zijn.

En zo werd haar journalistieke belangstelling tien, vijftien jaar geleden gewekt, toen ze tot haar stomme verbazing ontdekte hoe weinig er te vinden was over het onderwerp ‘overgang’. En dat terwijl de helft van de wereldbevolking die oud genoeg werd, daarmee te maken krijgt.

Ongewenste intimiteiten en opvliegers

Ze was toen al geen journalist meer, maar inmiddels professioneel coach, vertelt Saron. “Maar eens journalist, altijd journalist. Dus ik begon met een onderzoek. Vroeg aan vrouwen in mijn omgeving naar hun ervaringen. De reacties daarop waren zo ongeveer alsof ik onbeschaamde vragen stelde, zo taboe was het onderwerp toen nog.

Eén vrouw kreeg ter plekke een opvlieger, die ik overigens niet als zodanig herkende – ik dacht gewoon dat ze een rood hoofd kreeg omdat ik een foute vraag had gesteld. ‘Oh god, dat is een no go’, dat had ik wel in de gaten. Maar mijn interesse nam alleen maar toe.”

Uit het arbeidsproces

Ook op het eerste Overgangevent in Nederland, dat Saron in 2012 organiseerde, bleken Arbo-artsen, werkgevers en andere stakeholders, maar ook de vrouwen zelf, goeddeels onwetend en werd het moeilijk gevonden het gesprek over de overgang op de werkvloer aan te gaan.

Terwijl de trend die Saron zag, van haar ronduit als een crisis mocht worden gezien: “Als je je onwetend houdt, verlies je vrouwen precies op het moment dat ze in hun meesterschap komen. Ze komen op het toppunt van hun kunnen, kennis en ervaring en donderen dan zó, rinkeldekinkel uit het arbeidsproces. Dat grijpt me nog steeds aan.”

Geen ziekte

Ze noemt de grootste misverstanden die hierin een rol spelen. De overgang is geen ziekte, benadrukt ze, maar een teken dat de vrouw een nieuwe levensfase in gaat. Eentje waarbij de vrouw, voor zover ze dat nog niet doet, haar kennis, kunde en wijsheid aan een volgende generatie kan gaan overdragen. De leiding kan nemen, kan coachen, kan steunen.

De werkgever die hiervoor geen oog heeft, en de verkeerde interventies doet, verzwaart de ervaring met de overgang van vrouwen. Terwijl een werkgever die hierop alert is, wel degelijk kan signaleren wat er aan de hand is, en daarop kan anticiperen.

Alert op gedragsverandering

In haar workshops, trainingen en coaching is dat één van de onderwerpen waaraan Saron aandacht besteedt. “Waar je als leidinggevende alert op moet zijn, is bijvoorbeeld als iemand vrij plotseling gedragsveranderingen vertoont. Terwijl er verder niet veel veranderd is. Zij is prikkelbaarder, trekt een muur op, gaat verzuimen of ze wordt vergeetachtig terwijl ze altijd heel precies is geweest.”

Er zijn bedrijven die in de gaten hebben dat ze die vrouwen wel degelijk nodig hebben. Die willen hun best doen om iedereen binnenboord te houden, eenieders kwaliteiten benutten. Die willen zich informeren.

Taboeonderwerp

Idealiter begint dat volgens Saron bij de directie, die het gesprek opent over dit onderwerp. “Goh, wat vind jij? Merken we hier iets van? Zodat het om te beginnen al geen taboeonderwerp meer is, maar een normaal gespreksonderwerp.

Ook voor de vrouwen zelf. Want we zijn opgegroeid in een cultuur waarin hierover niet gesproken wordt. Dus voor veel vrouwen, al wil ik niemand voor het hoofd stoten, is het bij wijze van spreken nu ‘hipper’ om met de diagnose burn-out de deur uit te lopen dan met het etiket overgang.”

Burn-Out fout

Maar dan wordt er, aldus Saron, een verkeerd en niet-passend vervolgtraject ingezet. Tijdens haar trainingen zie je bij de leidinggevenden en HR de schellen van de ogen vallen.

Ze beseffen dat ze die-en-die met een burn-out naar huis hebben gestuurd, en zo-en-zo met een vaststellingsovereenkomst hebben laten gaan. De ziektewet, ontslagprocedures. Terwijl een loopbaaninterventie passend was geweest. Hoe gaan we je inzetten, nu je aan jouw nieuwe levensfase bent begonnen?

Naast de bedrijven die openstaan voor educatie over de overgang, komt Saron ook nog steeds veel bedrijven tegen die het allemaal maar dikke onzin vinden. Zo hoorde ze nota bene onlangs van een leidinggevende van een Arbodienst die twintig exemplaren van Sarons boek Alles over werken tijdens de overgang wilde ronddelen aan collega-Arbo-artsen. Sommige van hen wilden er niet eens aan beginnen. Nergens voor nodig, vonden ze.

Hormonen en antidepressiva

Saron wijt dit toch deels aan de positie van de vrouw in de samenleving. Mannen zien niet op welke manieren vrouwen allemaal last hebben van de manier waarop het arbeidsproces is ingericht. “Je kunt aan een goudvis ook niet uitleggen dat hij in water zwemt,” is Sarons metafoor. “Dat zie je alleen als je buiten de kom staat.”

En zo zijn er, vooral in hogere posities, toch nog schokkend veel vrouwen die zich, zeker in tijden van stress, staande houden met hormonen en antidepressiva, omdat ze geen last willen hebben van “vrouwendingetjes”, waar ze zich voor schamen.

Neurologische veranderingen

Over hormonen gesproken, Saron wil het tweede grote misverstand over de overgang als volgt omschrijven: “Dat de overgang zou gaan over hormonen, terwijl het hele proces van onze overgang naar de volgende fase oneindig veel complexer is.

Net zoals aan de hersenen van vrouwen te zien is dat ze ooit kinderen hebben gekregen, is aan de hersenen van vrouwen te zien dat de overgang neurologische veranderingen teweegbrengt. De hersenen van vrouwen zien er na de menopauze anders uit dan voor de menopauze. En dat heeft effecten waar je rekening mee kunt houden.”

Emotioneel of hormonen?

En bij dit narratief over de overgang als een hormonale kwestie spint vooral de farmaceutische industrie goed garen. Het wordt al 85 jaar geplugd. We zijn er allemaal in gaan geloven.

Wat krijg je dan? “Mijn dochter was laatst geroerd door een film in de bioscoop. Ze moest ervan huilen. En dan gaat ze zich afvragen: ben ik nou emotioneel, of zijn het mijn hormonen? Zo trekken we onze ervaring als vrouwen in twijfel. Zo van, ‘het zijn maar je hormonen’, en we doen er een pil in, en doorrrrrr.”

Overgangsonvriendelijk

Zo ontstaat er bij veel vrouwen volkomen onterecht een breuk in hun loopbaan, die vaak ook nog een verdiepend effect heeft op de loonkloof en pensioenkloof die er toch al is. Waar mannen zo vanaf hun 45e vanzelfsprekend doorgroeien naar leidinggevende posities, directieposities, en successievelijk naar Raden van Bestuur, doen vrouwen vaak een stapje terug om zich in het vrouw- en overgangsonvriendelijke arbeidsproces te kunnen handhaven.

Zolang bedrijven zich niet op de hoogte stellen, is de overgang op zijn best omgeven door een taboesfeer, en op zijn slechtst door angst. “Ik stond met mijn boeken op een boekenmarkt, toen een vrouw die ze zag liggen, letterlijk achteruit deinsde.

Liever eerder dood

Ze wilde er niets van weten. Ze had zich voorgenomen hormonen te gaan slikken, al zou ze dan een paar jaar eerder doodgaan. De onwetendheid is groot, ook onder huisartsen en gynaecologen.”

Wat vrouwengezondheid betreft loopt Nederland ver achter, aldus Saron. In andere landen is het al heel gewoon om bepaalde specialismen rondom vrouwengezondheid te clusteren, maar hier wordt er maar net mee begonnen. In Nederland denken veel artsen nog dat vrouwen qua gezondheid en ziekte een soort kleine mannen zijn, terwijl allerlei aandoeningen zich bij vrouwen anders manifesteren en ook anders behandeld moeten worden.

Vrouwelijke kwaliteiten

Bij dat besef raakt Saron wel eens ontmoedigd. Er is nog zoveel te doen, er wordt nog zo negatief gesproken over de overgang – als er al over gesproken wordt. Maar waar er doorbraken zijn, waar ook de voordelen van deze levensfase worden gezien, ziet zij ook grote veranderingen.

Daar waar vrouwelijke kwaliteiten gezien en gewaardeerd worden, daar waar vrouwen ook na de overgang, júist dankzij die overgang, in hun kracht kunnen staan; daar waar kwartjes vallen, waar werkgevers ontdekken dat zij enorm loyale werknemers hebben aan de vrouwen voor wie zij zorgdragen, daar waar ook mannen gaan toegeven dat zij hun intuïtie regelmatig gebruiken, dáár is voor Saron voldoende aansporing te vinden om door te gaan het onderwerp ‘overgang’ te agenderen.

Dit artikel is een uitwerking van een interview door Jessica Maas voor Forum, platform voor werkgevers 

Geschreven door Anna Zanger Advies

De overgang is nog steeds niet populair onder vrouwen. Maar de kennis eromheen neemt gelukkig wel toe.

Vrouwelijk leiderschap

Overgangssymptomen vormen de springplank naar het authentiek, overtuigende en vervullende, vrouwelijke leiderschap. Als je wilt weten hoe je in 6 maanden de kracht van de overgang in jouw voordeel kunt gebruiken, een einde maakt aan innerlijke onrust en oververmoeidheid en doorpakt in je carrière als senior professional of ondernemer, lees dan hier meer over mijn coachingprogramma De Zelfverzekerde Vrouwelijke Leider: https://www.petronilia.nl/coaching-overgang-en-werk/

Wil je nu gelijk aan de slag: Kies dan voor de 3-delige masterclass Magische Menopauze Mindset: https://www.petronilia.nl/masterclass-mindset/

Wil je graag in overleg met mij bepalen wat voor jou de beste strategie is om overgangssymptomen te laten verdwijnen en weer vol energie en zelfvertrouwen door te groeien in je werk of bedrijf? Boek dan in mijn agenda een kosteloos gesprek. Dit is de link.

#overgang #overgangssymptomen #vrouwelijkleiderschap #hormonen #burn-out