Het lonkend perspectief van de overgang

Voordelen van de overgang

In de schaduw van het negatieve beeld van overgang schuilt een lonkend perspectief. Voor wie er open voor staat: deze levensfase gaat niet alleen over verandering, maar ook over zelfontdekking en empowerment. Ontdek hoe vrouwen, ondanks weerstand, hun overgang kunnen transformeren tot een periode van groei, wijsheid en hernieuwde carrièreperspectieven.

Overgangsklachten zijn krachten

De overgang is de meest vruchtbare fase in een vrouwenleven. Het is periode waarin de meeste vrouwen niet meer gebonden zijn aan haar evolutionaire ‘plicht’ om voor nakomelingen te zorgen. Vruchtbaar betekent hier dan ook niet ‘in staat zijn om kinderen te krijgen’, maar ‘in de bijzondere gelegenheid zijn’ om volop tijd te geven aan voor niemand minder dan aan jezelf en daarvan de vruchten te plukken.

Passage to power

Het is de levensfase waarin vrouwen hun kennis en ervaringen uit het (werkende) leven dat ze achter zich hebben gaan gebruiken om hun toekomst naar eigen smaak in te vullen. “Kracht, energie en vrijheid. Dat zijn de beloningen die we krijgen als we de overgang hebben doorlopen”, zegt de Britse auteur Leslie Kenton, die eind vorige eeuw de flinke pil ‘Passage to power’ heeft gepubliceerd.

Eerste symptomen van de overgang

Dat is zo’n aantrekkelijk perspectief dat je zou verwachten dat vrouwen bij de eerste symptomen van de overgang spontaan de vlag uithangen. Dat als je eenmaal een bepaalde leeftijd bent gepasseerd, je talloze uitnodigingen krijgt voor een menopauzefeestje in plaats van een babyshower.

Niets is minder waar. De bonussen die deze levensfase voor jou in petto heeft, lijken het best bewaarde geheim van de overgang te zijn.

Vrijwel niemand praat over dat lonkende perspectief. Waarom niet? Er zijn natuurlijk best wel stemmen die daarop wijzen. Maar die lijken monddood tussen het geweld dat deze fase in een vrouwenleven in een negatief daglicht zet.

Alles wat je moet weten over de overgang

Illustratief voor de impact van dat geweld zijn de reacties van twee vrouwen van rond de 52 jaar op de overgang. De eerste deinst letterlijk 2 meter achteruit als ze een stapel van mijn eerste boek ‘Alles wat je moet weten over de overgang’ ziet liggen op een beurs.

Zij reageert daarop: “Oh, daar ben ik toch zo bang voor. Ik gebruik hormonen om het te onderdrukken. Dan leef ik maar een paar jaar korter. In ieder geval zonder er last van te hebben.”

De tweede vrouw zegt: “Ik ben niet in de overgang. Dat zal ook nooit gebeuren. Ik zal altijd – hoe oud ik ook word – jong blijven.”

Natuurlijk, lang niet iedere vrouw reageert zo afwerend. Maar ik moet de eerste nog tegenkomen die er positief op reageert. (lees ook: Overgang nog steeds omgeven door misverstanden.)

Is de overgang echt zo erg?

Ikzelf ben overigens geen haar beter. Zo herinner ik me nog heel goed dat zo’n tien jaar geleden een welwillende verkoopster van een drogisterij me subtiel wees op mijn leeftijd.

Omdat ik mijn beklag had gedaan over te warm kleden en transpireren en zo. Verguisd heb ik haar.

Waar haalde ze het lef vandaan om te suggereren dat de onwelkome hitte iets met mijn leeftijd te maken kon hebben? Hoezo? Het lag aan mijn kekke groene leren jasje! Ik voelde me nog jong, fris en fruitig.

Tegenwoordig denk ik heel anders over de overgang. Het is echt de opmaat naar de beste tijd van mijn leven gebleken. Sommige vrouwen zeggen geruststellend: het gaat over.

Ik zeg: Het wordt veel beter. Ik ben terug! Sterk, zelfbewust, energiek en gelukkig. Daarvoor heb ik wel het nodige innerlijke werk moeten verzetten.

Voorbij vruchtbare jaren

Heel erg lang vinden we ‘jong zijn’ ons belangrijkste bezit. Het is dan ook wel een beetje logisch dat we ons verzetten tegen deze transitie. Die markeert immers duidelijk dat onze jonge en vruchtbare jaren hun einde naderen.

In onze weerstand ertegen hebben we nog niet zoveel oog voor het feit dat we eigenlijk onze handen zouden moeten dichtknijpen omdat we überhaupt zo oud zijn geworden. Toch? We zijn vergeten dat niet jong zijn, maar tijd ons belangrijkste bezit is.

En, er ligt nog zo veel tijd voor ons in het verschiet. De gemiddelde levensverwachting voor Nederlandse vrouwen overschrijdt de 80 jaar. Al lopen we niet eens in de pas met de vrouwen uit veel andere Europese landen, die een nog hogere levensverwachting hebben.

Wat komt er na de overgang?

Als we in de overgang gaan, zijn we nog maar net over de helft van ons leven.

De overgang gaat niet langer over achteruitgang. Het is geëvolueerd in een levensfase waarin we gezond blijven en ziektes die ons kunnen doden, kunnen voorkomen, verzachten of verhelpen.

Pak nog maar eens het familie fotoalbum erbij. We zien er ook jonger uit dan onze ouders en grootouders op onze leeftijd. En we gedragen ons jonger. We menen zelfs dat vijftig het nieuwe dertig is.

Leef tijd

We komen wel uit de ‘zorgstand’ die we als vrouwen nodig hadden om onze kinderen tot volwassenheid te brengen. Dat oogje dichtknijpen bij de rondslingerende vuile sokken van je partner of in huis wonende kinderen, bijvoorbeeld, gaat je steeds daardoor slechter af. Luisteren naar nietszeggend gebabbel wordt ook steeds moeilijker.

Tijdens de overgang bevinden vrouwen zich in het centrum van onze ‘leef tijd’ waarin we achteruit én vooruit kunnen blikken, en het grote voordeel is dat onze hormoonhuishouding ons daarbij gaat helpen.

Wat is het voordeel van de overgang?

Ja, vrouwen kunnen, als ze dat willen, namelijk na hun 45ste een nieuwe kracht ontwikkelen mede dankzij hun hormonen. Zoals hormonen hen ook hebben geholpen om vrouw te worden, te zijn, te zorgen voor het welzijn van anderen (zoals partner, kinderen, collega’s, huisdieren en ja waarom niet: de hele samenleving) en voor vele andere vrouwelijke kwaliteiten die ze hebben.

Natuurlijk kunnen overgangsklachten als hinderlijk worden ervaren. En je soms zelfs helemaal uit je baan slingeren.

Maar ze hebben meer om het lijf. Jouw hormonen en de effecten daarvan op wie je bent, én vice versa, dwingen je jezelf opnieuw uit te vinden.

Stilstaan bij eigen wensen

Dat laatste vinden vrouwen nogal eens moeilijk omdat ze daarvoor moeten stilstaan bij zichzelf en de eigen wensen. En dat riekt al snel naar egoïsme en egocentrisme. En getverderrie, daar houden we niet van.

Tijdens onze puberteit, ook een transformerende levensfase, hadden we daar overigens veel minder problemen mee. Het leven kon bijna niet anders geleefd worden dan door stil te staan bij de vraag wie je aan het worden bent.

De puberteit heeft in die zin veel overeenkomsten met de overgang. Die ging ook niet alleen maar gepaard met wat hormonale en lichamelijke veranderingen en ongemakken. Je veranderde tevens emotioneel, geestelijk en spiritueel (zingeving).

In die periode en tijdens je jongvolwassen leven stond je voor levensgrote vragen. Wat wil je worden? Wil je trouwen? Kinderen? Een carrière? Hoe ga je je leven vormgeven? Vragen die voor de nodige opwinding, spanning en onrust zorgden.

indringende levensvragen

Tijdens de overgang staan vrouwen opnieuw voor deze indringende levensvragen die voorbij het lichamelijke gaan.

Mede dankzij de vooruitgang in de gezondheidszorg bevinden vrouwen (en mannen) zich in groten getale in de positie dat ze op een nieuwe manier naar bijna ieder aspect van hun leven en gezondheid kunnen kijken.

Meer dan ooit is het mogelijk om nog heel lang fysiek en mentaal actief te blijven. We hebben tijd van leven om zinvolle professionele en persoonlijke doelen te halen.

met jezelf in gesprek gaan

De levensvragen gaan nu meer over wie je bent geworden, wat je nog wel en niet meer wilt, en wie je in de tweede helft van je leven wilt zijn en wat je wilt doen.

Het mooie is, dat je kunt putten op een berg levens- en werkervaring en opgedane kennis.

De meer dan 30 mogelijke overgangsklachten zijn dan ook bedoeld om door te kunnen groeien. Het zijn een soort startmotors voor nader innerlijk beraad.

Een van die mogelijke symptomen is bijvoorbeeld het beroemde ‘korte lontje’. Vrouwen krijgen dan te maken met meer prikkelbaarheid en woede-uitbarstingen dan ze van zichzelf gewend zijn.

Hormonale veranderingen in de overgang

Dat is geen hormonale gekkigheid die vrouwen overkomt. Waarvoor ze zich in een hokje zouden moeten gaan zitten schamen. Die uitbarstingen komen ergens vandaan.

Vrouwen barsten uit hun keurslijf, en zeggen eindelijk onverbloemd wat hen dwars zit, wat ze zich niet meer willen laten welgevallen, hoe ze het anders zouden willen.

Achteraf denken dat je niet meent wat je zegt, kun je dan ook zien als een vorm van zelfverloochening. Er zit heus een kern van waarheid in, in wat je zegt.

hardop je Waarheid spreken

Zelf vond ik mijn uitbarstingen een openbaring. Eindelijk hoorde ik mezelf hardop zeggen wat ik vond, zonder mijn opvattingen zodanig in te kleden dat ze voor de ander prettig verteerbaar waren en dus eigenlijk niet zo heel erg serieus genomen hoefden te worden.

Met mijn uitbarstingen liet ik de ander en mijzelf merken dat het mij nu echt serieus was. Dat ik grenzen had.

woede tijdens de overgang

Vrouwen in deze levensfase zijn niet gek, ze raaskallen niet. Dat ze hun waarheid misschien niet zo zacht en vriendelijk verwoorden als voorheen, kan natuurlijk anders. Zeker als hun positie op de werkvloer hen lief is.

Maar ze komen op voor zichzelf. Hoe sneller ze zichzelf serieus nemen, hoe sneller hun zelfwaardering stijgt en des te welluidender ze hun wensen waar niet meer mee valt te sollen kenbaar kunnen maken. Woede-uitbarstingen zijn groeistuipen, net als alle andere overgangsklachten.

Opvliegers in bestuurskamers

Mijn boodschap aan jou: deze periode hoeft niet moeilijk, zenuwslopend of ontluisterend te zijn. Dat je zelfs een tweede of derde carrière kunt beginnen. Waarin je nieuwe vaardigheden ontwikkelt die meer succes in alle facetten van je leven mogelijk maakt.

We naderen zelfs de tijd dat opvliegers in de bestuurskamers normaal zijn. Kracht, energie en wijsheid liggen voor het oprapen.

Maar hoe meer vrouwen zichzelf op fysiek, emotioneel, mentaal en/of spiritueel gebied geweld hebben aangedaan in het verleden, des te heviger de symptomen kunnen zijn.

stress verergert overgangssymptomen

Stress, op welk van die vier gebieden dan ook, verergert zelfs de symptomen.

Het is goed om te weten dat in niet-geïndustrialiseerde samenlevingen vrouwen nauwelijks hinder hebben van overgangsklachten. Ze zijn onder andere minder druk, druk, druk dan westerse vrouwen. In de waan van alledag lopen wij allemaal onszelf gemakkelijk voorbij.

Carrière tijdens de overgang

In deze levensfase komen vrouwen dan ook vaak tot een heroverweging van de invulling van hun professionele leven. Veel van hun carrièreplannen die ze hadden als jongvolwassenen zijn uitgekomen. Ze hebben een goede baan. Maar hoe nu verder?

Veel vrouwen merken dat de ingeslagen weg niet langer meer vervullend voor ze is:

• Het kan bijvoorbeeld zijn dat de manier waarop ze altijd hebben gefunctioneerd niet meer bij ze past.
• Of dat ze meer ruimte willen voor het inzetten van hun verworven wijsheid.
• Of een combinatie ervan.
• Of ze willen eindelijk gaan doen wat ze diep in hun hart altijd al wilden doen.
• Of willen uitreiken naar meer macht en status.
• En natuurlijk zijn er ook vrouwen die gewoon goed willen blijven presteren in hun huidige werk.

Vol zelfvertrouwen blijven werken

Hoe dan ook, vrouwen in deze levensfase voelen dat de tijd rijp is om beslissingen te nemen over de invulling van hun werkende leven voor de komende 15 tot 20 jaar.

Als je energiek en vol zelfvertrouwen wilt blijven werken, is het een must om me-time in het dagelijkse druk-druk-druk-agenda in te bouwen. Zodat vrouwen rustig kunnen reflecteren op wat er diep binnen in hen speelt.

Er zijn altijd situaties op de werkvloer die op de een of andere manier blijven ‘kleven’. Door die tegen het licht te houden, kunnen we er lessen voor persoonlijke en professionele groei uit halen.

Saron Petronilia